Tranh Đông Hồ có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với người dân làng nghề. Với họ, tranh như hơi thở, thấm đẫm nhịp sống đời thường, mang trong mình niềm hy vọng về một gia đình hòa thuận, một cuộc sống ấm no, thịnh vượng, hạnh phúc, đề cao tình yêu, tình bạn. cảm thấy yêu mến láng giềng tốt đẹp và tôn vinh những đức tính tốt đẹp của con người Việt Nam. Hãy cùng Prima Art Vietnam khám phá những bức tranh dân gian Đông Hồ độc đáo nhất trong bài viết dưới đây.
Tranh Đông Hồ là gì?
Tranh Đông Hồ là một loại tranh dân gian truyền thống của Việt Nam, cái nôi của tranh là làng Đông Hồ, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. Tranh dân gian Đông Hồ có nguồn gốc từ thế kỷ 17 và trở nên phổ biến vào thế kỷ 19. Đặc điểm nổi bật của dòng tranh này là sử dụng giấy và sơn từ chất liệu tự nhiên. Tranh dân gian Đông Hồ ngoài việc tái hiện cách điệu những hình ảnh từ đời sống đời thường còn mang nhiều ý nghĩa tinh thần, văn hóa, truyền thống dân gian của người Việt Nam. Tranh Đông Hồ được coi là biểu tượng của nghệ thuật dân gian Việt Nam và được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại vào năm 2013.
Top tranh Đông Hồ đẹp và ý nghĩa
Khi nói đến tranh dân gian Đông Hồ, chúng ta không thể không nhắc đến những bức tranh nổi tiếng như Ghen tuông, Đám cưới chuột hay Bắt dừa,… là những bức tranh nói về ước mơ về một cuộc sống giàu sang, sung túc và khát khao hạnh phúc. hạnh phúc, thịnh vượng hay đơn giản là hy vọng mùa màng tươi tốt, gia súc phát triển. Ngoài ra, nội dung tranh còn đề cao tình cảm quê hương, sự gắn bó giữa làng với xóm giềng, niềm mong anh em hòa thuận, đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau,… tất cả đều được tái hiện trong tranh Đàn lợn, đàn gà, đàn chim, hoa,…
Đàn lợn âm dương
Trong tranh Âm Dương Lợn, con lợn cách điệu tạo ấn tượng mạnh với sự kết hợp giữa tinh hoa đất trời và yếu tố tâm linh. Mỗi chú lợn được tái hiện với hình dáng rắn chắc, mập mạp, khỏe mạnh, đồng thời cũng truyền tải chút mềm mại và duyên dáng. Trên thân mỗi con lợn đều có các vòng xoắn ốc âm dương, tượng trưng cho sự hòa hợp giữa trời và đất, cũng như sự sinh trưởng, phát triển và dòng chảy của sự sống.
Trong tranh Đông Hồ, con lợn mang ý nghĩa thịnh vượng, sung túc, tài lộc, thể hiện mong muốn của người dân lao động, đặc biệt là nông dân, về một cuộc sống ấm no, đủ đầy. Đồng thời, hình ảnh con lợn còn tượng trưng cho mong ước về một gia đình hạnh phúc, hòa thuận, đông con cháu đoàn tụ.
Gà gáy năm canh
Tranh Dạ xướng ngũ canh hoà (Gà gáy năm canh) là bức tranh khắc họa hình ảnh con gà trống trong tư thế sẵn sàng đối mặt và đánh giặc. Theo tín ngưỡng truyền thống, tiếng gà trống, đặc biệt là tiếng gáy của gà trống được coi là có tác dụng xua tan giận dữ và mang lại may mắn cho gia chủ. Ngoài mang ý nghĩa may mắn, bình an, tranh Gà gáy còn thể hiện những phẩm chất cao quý của con người với giá trị của sự tin cậy.
Tố nữ
Tố Nữ là một loại tranh Đông Hồ thuộc thể loại tứ phương, gồm bốn bức vẽ tả vẻ đẹp thiếu nữ trong tà áo dài và tết tóc, mỗi bức tượng trưng cho một cử chỉ, đức hạnh khác nhau. Theo thứ tự từ trái sang phải, các cô gái thổi đàn nhị, thổi sáo, thổi tam và cuối cùng là chơi trăng. Mỗi bức tranh có một câu thơ bốn câu viết bằng chữ Hán. Tú Nữ đại diện cho vẻ đẹp không chỉ ở ngoại hình mà còn ở tâm hồn người phụ nữ Việt Nam. Những bức tranh này tôn vinh vẻ sang trọng, duyên dáng của người phụ nữ trong trang phục truyền thống, thể hiện sự tinh tế và thuần khiết của họ.
Bức tranh hổ
Tranh hổ thể hiện sự mạnh mẽ, uy nghiêm của hổ qua đôi mắt, bộ râu, nét mặt và các tư thế hổ đứng, hổ ngồi, hổ cưỡi mây lướt gió, tượng trưng cho các vị thần xua đuổi tà ma. và xua đuổi vận rủi. Bố cục bức tranh được bố trí chặt chẽ và cân đối, bao quanh núi rừng với những nét cọ tối giản nhằm làm nổi bật chủ thể chính ở giữa là con hổ uy nghiêm.
Con hổ được đặt ngay giữa bức tranh và màu vàng được dùng tượng trưng cho Thổ, tượng trưng cho mẹ của muôn loài. Màu vàng thường được dùng làm nền trong tranh Đông Hồ và có ý nghĩa quan trọng trong việc tạo nên sự hài hòa giữa các yếu tố trong tranh.
Bức tranh gà
Bức tranh con gà vẽ gà mẹ và mười chú gà con, xếp ngay ngắn theo hình chữ nhật nằm ngang. Mỗi chú gà con đều có một vẻ tinh nghịch riêng, đang rỉa lông, rỉa cánh, đang nằm trên lưng mẹ.
Bức tranh kết hợp sự “chuyển động” của gà con với sự “tĩnh lặng” của gà mẹ, đặt chúng trong không gian yên tĩnh của một hình chữ nhật. “Hoạt động” tượng trưng cho yếu tố “dương”, tức là sự nghịch ngợm của những chú gà con. “Tĩnh” tượng trưng cho yếu tố “Âm”, đó là sự vững vàng của gà mẹ. Tông màu ấm áp như đỏ, vàng làm chủ đạo, khai thác vẻ đẹp của sự đoàn kết, hạnh phúc, thể hiện sự gắn kết gia đình.
Em bé ôm gà
Bức tranh Em bé ôm gà có em bé với khuôn mặt bụ bẫm, rạng rỡ và chú ngỗng bụ bẫm mang đến cho chúng ta một sức sống dồi dào, dồi dào. Câu đối “Vinh quang, phú quý” bên cạnh hình ảnh con gà – hoa cúc (kê – hoa cúc) tượng trưng cho lời cầu mong về một tương lai huy hoàng, nhiều thành công. Vẻ đẹp của tranh Đông Hồ Em bé ôm gà được thể hiện qua bố cục ấn tượng, hài hòa và cân đối.
Lý Ngư Vọng Nguyệt
Cá chép trong văn hóa dân gian được coi là biểu tượng của sự kiên cường trong cuộc sống, nhất là trong thi cử hay thăng tiến trong chính trị, mang ý nghĩa mong muốn “vượt qua cửa Thiên Môn hóa rồng” (Con rồng tượng trưng cho uy quyền, địa vị cao quý). Trong khi đó, mặt trăng thường được xem là biểu tượng của trí tuệ (ánh sáng trong bóng tối). Thực chất, hình ảnh ánh trăng chiếu xuống đáy nước trong tranh chỉ là hình ảnh quy ước. Hình dạng tròn của mặt trăng tượng trưng cho sự viên mãn và trọn vẹn.
Con cá chép trong tranh Đông Hồ Lý Ngũ Vọng Nguyệt không đi tìm giá trị đích thực của vầng trăng trên cao mà theo đuổi những ảo tưởng trong cuộc sống. Ý nghĩa của bức tranh là truyền tải thông điệp “đi tìm sự hoàn thiện, trọn vẹn của con người”.
Đánh ghen
Bức tranh Đánh Ghen sử dụng đường nét và tỷ lệ một cách rất tinh tế và logic, thể hiện bản năng nghệ thuật cũng như óc sáng tạo và hóm hỉnh. Trong tranh, chúng ta thấy người vợ xắn cao chiếc váy quây, cầm kéo đòi cắt tóc cho người tình, vẽ với thái độ hở hang, thách thức và chua chát với bộ ngực trần. Người chồng rõ ràng đã bị bắt quả tang nhưng không chịu ăn năn. Anh vẫn một tay ôm bộ ngực trần của nhân tình, ôm cô vào lòng để bảo vệ, tay kia cố gắng làm hòa với vợ. Toàn bộ bức tranh là dư vị bi thảm và vĩnh cửu của cuộc sống “vợ chồng” trong những gia đình khá giả.
Hứng dừa
Bức tranh Đông Hồ bắt dừa khắc họa một hình ảnh truyền thống, độc đáo trong nghệ thuật dân gian Việt Nam. Trong tranh, chúng ta thấy một người phụ nữ mặc áo dài truyền thống, đội khăn trùm đầu đứng dưới gốc dừa và giơ tay bắt quả. Cây dừa được vẽ bằng những đường cong thể hiện vẻ đẹp sinh động của cây cối trong thiên nhiên.
Bức tranh Bắt Dừa thể hiện một cảnh thường gặp trong đời sống nông thôn Việt Nam, mang ý nghĩa tích cực về sự đoàn kết, niềm vui và thể hiện lòng biết ơn đối với sự cố gắng của người nông dân. Nó cũng thể hiện sự tôn trọng thiên nhiên và giá trị của tài nguyên thiên nhiên. Bức tranh này không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật mà còn là biểu tượng của truyền thống, văn hóa dân gian Việt Nam.
Đám cưới chuột
Tranh Đám cưới Chuột gồm hai phần, phần trên có hình 4 chú chuột đang đến gần một chú mèo. Con chuột già đầu tiên ôm chim bồ câu nhưng sợ hãi và khom lưng. Con chuột già thứ hai cũng cầm lễ vật nhưng cũng sợ hãi và lúng túng. Con chuột già thứ ba thổi kèn và liếc nhìn con mèo. Chú chuột con thứ tư cũng thổi kèn nhưng cúi đầu xuống và tỏ ra sợ hãi. Chuột có hình dạng và màu sắc khác nhau, tạo nên sự đa dạng. Con mèo già được cách điệu bằng những hình vẽ xiêu vẹo, giơ một tay ra phía trước như muốn ra lệnh. Biểu cảm trên khuôn mặt, bàn chân và móng vuốt của con mèo được khuếch đại, tạo nên bản chất nham hiểm.
Bức tranh này phê phán và phản đối sâu sắc nạn tham nhũng, mua bán quan chức, tham ô trong chính quyền phong kiến. Nó thể hiện cuộc sống khốn khổ của người lao động trong một xã hội suy đồi, khi họ phải làm việc cực nhọc và hối lộ những người giàu có, quan lại để có được cuộc sống yên bình. Tranh Đám cưới Chuột là tác phẩm châm biếm những mặt tiêu cực của chính quyền, xã hội hiện nay và trong cuộc sống hiện đại ngày nay, bức tranh này vẫn giữ được những giá trị nhân văn, hiện thực. và tính ứng dụng cao.
Đặc điểm tranh Đông Hồ
Bạn đã bao giờ nghe đến giấy son, giấy đỏ vang hay giấy Dó, giấy Điệp chưa? Đó là tên gọi những chất liệu gắn liền với tranh Đông Hồ. Là niềm tự hào của người dân Bắc Ninh, tranh dân gian Đông Hồ xưa đã đưa văn hóa Việt đi khắp mọi nơi, đến với bạn bè gần xa, vậy dòng tranh này có đặc điểm gì?
Giấy vẽ làm từ bột vỏ sò
Điều đặc biệt đầu tiên thu hút sự chú ý của người xem tranh dân gian Đông Hồ chính là chất liệu giấy in. Giấy vẽ tranh là loại giấy thủ công được làm từ cây Dó, mỏng, dạng sợi, có khả năng thấm màu tốt mà không bị lem. Trên giấy có một lớp sáng bóng đặc trưng gọi là lớp sò, lớp bột này được làm từ vỏ sò nghiền mịn nấu với bột gạo và dùng cọ kim thông quét lên giấy. Đây cũng chính là lý do mà tranh Đông Hồ còn có tên là tranh Điệp.
Trong tranh dân gian Đông Hồ, sự rực rỡ của nền giấy cũng đủ tạo nên sức hấp dẫn. Nếu quét giấy da lên một lớp mực, màu sắc sẽ thay đổi, chuyển sang màu sáng bóng, giống như màu của lụa. Các màu sắc hòa quyện với nhau tạo nên hiệu ứng màu sắc huyền ảo. Thông thường tranh dân gian Đông Hồ thường sử dụng ba gam màu chủ đạo là vàng chanh, đỏ cam và trắng.
Màu sắc hoàn toàn tự nhiên
Màu sắc sử dụng trong tranh Đông Hồ bao gồm 4 màu cơ bản gồm xanh, đen, vàng, đỏ, được tinh chế từ những chất liệu hoàn toàn tự nhiên như lá chàm, gỉ đồng, than tre, gỗ cẩm lai, gỗ rượu, sỏi son. ,… Các chi tiết sẽ được tô màu với các mức độ đậm nhạt khác nhau, đậm hoặc nhạt để khắc họa chi tiết đường nét trong tranh. Đây cũng là nét đặc trưng của dòng tranh này, màu sơn trong tranh tuy đơn giản nhưng không thể nhầm lẫn với bất kỳ loại tranh nào khác. Đó là một trong những lý do cho đến ngày nay dòng tranh này vẫn được bảo tồn, phát triển và công nhận là một phần văn hóa phi vật thể của dân tộc.
Bản khắc được làm bằng gỗ bền, dẻo
Để tạo ra một bức tranh, các nghệ nhân phải thực hiện công đoạn in ấn. Để tạo ra các bản khắc màu, người thợ cần chọn loại gỗ mềm, nhẹ và có khả năng hút màu tốt. Ở làng Hồ, các nghệ nhân thường ưa chuộng sử dụng gỗ và tâm gỗ màu vàng để chạm khắc màu. Để bản khắc sắc nét cần sử dụng các loại gỗ bền, chắc, mịn như gỗ mỏ, gỗ thi hoặc gỗ lồng mực. Quy trình in tranh sử dụng phương pháp in tấm phẳng và áp dụng quy trình in dây chuyền. Mỗi người sẽ đảm nhận một màu sắc cụ thể. Số lượng bản khắc màu và số lần in phụ thuộc vào số lượng màu trong tranh.
Bố cục, mảng, nét và sự hài hòa màu sắc trong tranh dân gian Đông Hồ
Trong hội họa phương Tây, phối cảnh không gian gần và xa thường được sử dụng để tạo nên bố cục dựa trên các quy tắc thị giác. Tuy nhiên, tranh Đông Hồ lại có phong cách hoàn toàn khác, không sử dụng đường chân trời, tiền cảnh hay hậu cảnh, không có sự chuyển tiếp về độ sáng, độ đậm và các yếu tố tương tự. Thay vào đó, dòng tranh này chỉ sử dụng những mảng màu đơn sắc được phân chia bằng những đường viền thô, rõ nét, các ký tự được bố trí đều trên bề mặt tranh.
Một nét độc đáo khác của tranh Đông Hồ là sự kết hợp giữa hình khối và chữ viết. Trong tranh thường có sự xuất hiện của lời thơ. Mảng ngôn từ này góp phần tạo nên sự gắn kết, trọn vẹn trong không gian bố cục của bức tranh, đồng thời truyền tải rõ ràng ý tưởng của nội dung. Chữ viết được coi là một phần nét vẽ trong tranh, có sự tương đồng và hài hòa với các hình khối khác. Vì vậy, dù chỉ một vài nhân vật được thể hiện một cách đơn giản và một không gian giàu trí tưởng tượng, kết hợp với ngôn từ đầy chất thơ, người xem vẫn có thể cảm nhận được hết sự thú vị của bức tranh. Dễ dàng nhận thấy ý nghĩa, ý tưởng mà người nghệ sĩ muốn truyền tải qua tác phẩm.
Phần kết luận
Tranh Đông Hồ có nội dung và cách thể hiện vô cùng đa dạng. Chúng tập trung khắc họa chân thực các hoạt động sinh hoạt hằng ngày, lao động sản xuất và mối quan hệ giữa con người với con người, giữa con người với thiên nhiên. Triết lý của tranh Đông Hồ rất sâu sắc, vừa vui tươi, dí dỏm, hóm hỉnh nhưng cũng trừu tượng, thấm thía và hư ảo.
Mỗi bức tranh vẽ nên những ước mơ muôn thuở của người lao động về một cuộc sống hài hòa, đủ đầy, hạnh phúc và một xã hội công bằng, tốt đẹp. Bằng cách đó, tranh dân gian Đông Hồ góp phần quan trọng trong việc bảo tồn và truyền tải những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, bên cạnh đó làm phong phú thêm đời sống tinh thần của người dân Việt Nam.
